Voor transmissie bij zeer hoge spanning over lange afstanden wordt gelijkstroom gebruikt, met name onderzees en om netwerken van verschillende frequenties met elkaar te koppelen. Daarnaast rijden in België bijvoorbeeld alle treinen (behalve de hogesnelheidstreinen) ook op gelijkstroom.
Hoe reageert ons lichaam op statische elektrische en magnetische velden?
Een bijzondere eigenschap van een statisch EV is de kracht uitgeoefend op geladen deeltjes (positieve of negatieve elektrische ladingen).
Het statisch EV dringt niet in ons lichaam binnen. Integendeel: het veroorzaakt aan het lichaamsoppervlak een verplaatsing van elektrische ladingen bijvoorbeeld waargenomen worden ter hoogte van de lichaamsbeharing of het haar. Het is eveneens verantwoordelijk voor elektrostatische ontladingen.
Een sterk statisch EV kunnen we voelen ter hoogte van de lichaamsbeharing of het haar.
(Bron: Maison de la Science, Université de Liège)
Het statisch MV oefent krachten uit op metalen (cf. magneet) en op elektrische ladingen in beweging.
Als een MV inwerkt op metaal kan het de werking van een medisch inplant dat metaal bevat, bijvoorbeeld een pacemaker, verstoren. Bovendien bevat hemoglobine, een eiwit in onze rode bloedcellen nuttig voor het zuurstoftransport in ons lichaam, ijzer. Dit geldt ook voor ferritine, een ander eiwit dat ijzer in ons lichaam opslaat (de dosering van ferritine maakt opsporing van ijzertekort of -overschot mogelijk). Deze eiwitten kunnen gevoelig zijn voor een statisch magnetisch veld, maar hun kleine omvang maakt de kans op een effect onwaarschijnlijk. Zo wordt ook magnetiet (ijzeroxide Fe3O4) aangetroffen bij bepaalde dieren. Het zou een rol spelen bij het migrerende gedrag van verschillende onder hen. De aanwezigheid bij de mens is tot op heden nog niet bewezen (zie bijlage hieronder).
Magnetische sensibiliteit
Ons lichaam is altijd al onderhevig geweest aan het geomagnetisch veld van de aarde. Zijn we er gevoelig voor?
De capaciteit om het geomagnetisch veld te detecteren is één van de elementen die de migratie van bepaalde dieren (vogels, vissen …) verklaren. Deze magneto-ontvangst zou enerzijds veroorzaakt worden door de aanwezigheid van magnetietkristallen en anderzijds door eiwitten die we cryptochromen noemen en vooral in het netvlies zitten.
Magnetietkristallen worden gedetecteerd bij tal van dieren, al dan niet migrerende soorten, maar hun aanwezigheid werd niet bewezen bij de mens. Ze reageren als naalden van een kompas en kunnen zich dus oriënteren op het geomagnetisch veld.
Uit tal van experimenten blijkt dat magnetiet niet de enige factor is die invloed heeft op het migratiegedrag. Het netvlies bevat eveneens een lichtgevoelig eiwit (cryptochroom) dat bij bepaalde dieren werkt als magneto-ontvanger. Dit eiwit is ook aanwezig bij de mens. Het heeft een invloed op de regulering van het bioritme en zou geen of geen andere functie hebben in verband met het aardmagnetisme.
Bepaalde diersoorten zijn gevoelig voor het geomagnetisch veld zonder daarom migrerend te zijn. De magnetische richting kan dus ook meer algemeen een rol spelen in ruimtelijke herkenning (J Vanderstraeten, 2013).
Laten we nu bij de tweede bijzondere eigenschap van statische MV halthouden: namelijk hun effect op ladingen in beweging. Twee situaties werden grondig bestudeerd:
Dergelijke effecten komen enkel voor bij aanwezigheid van zeer sterke statische MV, sterker dan enkele tesla. Ze zijn tijdelijk, wat betekent dat ze verdwijnen naarmate de afstand tot de bron groter wordt.
Er is relatief weinig onderzoek gedaan naar de blootstelling aan statische velden. De studies concluderen algemeen dat er geen effect is op de gezondheid.
De enige aangenomen effecten zijn de waarnemingen van bewegende lichaamsbeharing en elektrostatische ontlading in aanwezigheid van intense velden. Het gaat om effecten die verband houden met een acute blootstelling. Tot op heden werd geen studie uitgevoerd naar de langetermijneffecten van statische EV.
De onderzoekers hebben tal van potentiële effecten op de gezondheid bestudeerd, zoals effecten op de vruchtbaarheid, de groei en de ontwikkeling, op kanker, op het cardiovasculaire systeem, op het zenuwstelsel, op de cognitieve functie … (Health Protection Agency, 2008). Ze werkten op cellen en dieren en voerden ook experimenteel of epidemiologisch onderzoek uit bij mensen.
Buiten de tijdelijke effecten, zoals duizeligheid en misselijkheid, de voorbijgaande prestatieverminderingen … gerapporteerd door personen die zich in sterke statische MV verplaatsen, konden de studies geen effecten op de gezondheid aantonen. Deze tijdelijke effecten worden vaak aangehaald, omdat ze ongerustheid kunnen opwekken bij de getroffenen.
De resultaten konden geen uitsluitsel geven over langetermijneffecten zoals kanker.
Er is nog onderzoek nodig om de effecten van zeer sterke statische MV en langdurige blootstelling te kunnen bepalen.
De huidige richtlijnen geven geen aanbevelingen voor het beperken van de niveaus van statische EV.
De ICNIRP (2009) raadt volgende beperkingen aan:
Voor geïmplanteerde medische elektronische apparaten bedraagt de limiet 0,5 mT.
De Europese Richtlijn 2013/35/EU voor de bescherming van werknemers beveelt dezelfde waarden als die van de ICNIRP aan. Bovendien wordt blootstelling tot 8T getolereerd voor het hele lichaam in professionele omgevingen als de omgeving onder controle is en de arbeid aangepast is om desnelheid van uitvoerenen de verplaatsing in dergelijke velden te beperken.
Contessa GM, Falsaperla R, Brugaletta V, Rossi P. Exposure to magnetic fields of railway engine drivers: a case study in Italy. Radiat Prot Dosimetry. 2010 Dec;142(2-4):160-7. doi: 10.1093/rpd/ncq270. Epub 2010 Nov 11.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21071462/
Health Protection Agency (2008). Static magnetic fields, Report of the independant Advisory Group on Non-ionising Radiation. Documents of the Health Protection Agency – Radiation, Chemical and Environmental Hazards.
https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/335120/RCE-6_for_Web_16-05-08.pdf
Directive 2013/35/UE du parlement européen et du conseil du 26 juin 2013
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:179:0001:0021:FR:PDF
International Commission On Non‐Ionizing Radiation Protection. ICNIRP guidelines on limits of exposure to static magnetic fields. Health Physics 96(4):504‐514; 2009.
http://www.icnirp.org/cms/upload/publications/ICNIRPstatgdl.pdf
Leitgeb N. Limiting electric fields of HVDC overhead power lines. Radiat Environ Biophys. 2014 May;53(2):461-8. doi: 10.1007/s00411-014-0520-2. Epub 2014 Feb 27.
Perrin A, Souques M (2010). Champs électromagnétiques, environnement et santé. Paris, France : Springer Paris.
http://books.google.be/books/about/Champs_%C3%A9lectromagn%C3%A9tiques_environnemen.html?id=VuhxH24C2GEC&redir_esc=y
Ptitsyna NG1, Kopytenko YA, Villoresi G, Pfluger DH, Ismaguilov V, Iucci N, Kopytenko EA, Zaitzev DB, Voronov PM, Tyasto MI. Waveform magnetic field survey in Russian DC and Swiss AC powered trains: a basis for biologically relevant exposure assessment. Bioelectromagnetics. 2003 Dec;24(8):546-56.
Vanderstraeten J. (2013). Analyse de l’hypothèse de la perturbation des biorythmes par les champs magnétiques d’extrêmement basse fréquence Mécanismes possibles, impact en santé publique, protocoles de mise à l’épreuve. Thèse présentée en vue de l’obtention du titre de Docteur en Sciences de la Santé Publique
https://difusion.ulb.ac.be/vufind/Record/ULB-DIPOT:oai:dipot.ulb.ac.be:2013/209445/Holdings
© 2024 BBEMG - Belgian BioElectroMagnetics Group.
